Brandveiligheid in luchtdichte en goed geïsoleerde gebouwen: zo blijft het gebouw veilig ademen

Goed geïsoleerde en luchtdichte gebouwen worden steeds vaker toegepast omwille van hun energie-efficiëntie, comfort en de alsmaar strengere EPB- en BEN-eisen. In combinatie met een goed ventilatieontwerp kunnen ze zorgen voor een gezond binnenklimaat. Maar hoe zit het met de brandveiligheid in zulke gebouwen? Vormen luchtdichtheid en isolatie een risico bij brand? Niet noodzakelijk — mits brandveiligheid vanaf de ontwerpfase integraal wordt meegenomen.

Foto: Projectbeeld Trox. (110622)

Het spanningsveld tussen luchtdichtheid en brandveiligheid

Luchtdicht bouwen betekent dat alle ongecontroleerde luchtlekken en ongewenste luchtstromen in de gebouwschil zoveel mogelijk worden voorkomen. Dat verhoogt de energieprestatie en voorkomt warmte- en energieverliezen, condensatie en vochtproblemen. Maar deze luchtdichte schil heeft ook gevolgen voor brandveiligheid: rook en hitte verspreiden zich namelijk via luchtstromen, en luchtdichte constructies beïnvloeden hoe deze zich gedragen.

Wanneer luchtkanalen doorheen compartimenten gaan, of wanneer ventilatie-openingen niet goed worden afgedicht bij brand, kunnen vuur en rook zich sneller verspreiden. Bovendien kunnen luchtdichte gebouwen tijdens brand onderdruk of overdruk ervaren, waardoor vluchtroutes onveilig worden als rookbeheersing niet goed geregeld is.

Oplossingen voor brandveilig luchtdicht bouwen

Om brandveiligheid te waarborgen in luchtdichte en goed geïsoleerde gebouwen, zijn verschillende ontwerp- en technische maatregelen beschikbaar. De belangrijkste componenten zijn:

Brandkleppen in ventilatiekanalen

Brandkleppen sluiten automatisch bij detectie van hoge temperaturen en verhinderen dat vuur of rook zich via kanalen verspreidt. Deze moeten brandwerend zijn getest en voldoen aan geldende Europese normen. Voor toepassing in luchtdichte gebouwen is ook de luchtdichtheidsklasse van belang — een lage lekfactor voorkomt dat rook toch nog door de klep lekt.

Rookeheersingskleppen en rookdetectie

Rookbeheersingskleppen  (EN12101-8) worden ingezet in rookzones. Vaak worden deze gekoppeld aan rookmelders en automatische regelsystemen.

Belangrijk is dat ze snel openen op de brandvloer (maar gesloten blijven op alle andere niveaus)  bij detectie van rook, ook zonder temperatuurstijging, om de eerste fase van rookverspreiding te stoppen en vluchtroutes vrij te houden.

Foto Trox : Rookbeheersingskleppen (EN12101-8) op een multi rookafvoer kanaal (EN1366-8)

 Automatische sturing en monitoring

Voor een betrouwbare werking worden alle brand- en rookcomponenten gekoppeld aan een centraal besturingssysteem. Dit systeem detecteert rook, stuurt kleppen aan, schakelt luchtgroepen uit en kan signalen geven aan brandmeldcentrales of gebouwbeheersystemen. De communicatie moet redundant en storingsbestendig zijn, conform de veiligheidsnormen.

Foto Trox : Elektrische kast van het rookafvoersysteem (101152)

Rookafvoer en overdruksystemen

In sommige gebouwen zijn actieve rookafvoersystemen noodzakelijk, bijvoorbeeld in trappenhuizen of parkeergarages. Deze systemen bestaan voornamelijk uit ventilatoren die zorgen voor toevoer van verse lucht of afvoer van rook (F300 – EN12101-3) en rookbeheersingskleppen (EN12101-8), aangevuld met een extra luchtdichte rookklep voor de ventilator van verse lucht en een dakkoepel voor de trappenhuizen (KB Basisnormen- bijlage 4/1 hoge gebouwen en bijlage 7 parkeergarages).

Foto Trox : Verse lucht aanname op het dak voor overdruk in de trappenhal, in combinatie met rookmelder en luchtdichte rookklep (095822 en 095957)

Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering

Voor een brandveilig luchtdicht gebouw zijn de volgende aandachtspunten essentieel:

• Compartimentering: het gebouw ordt verdeeld in brandwerende zones met duidelijke scheidingen en brandwerende doorvoeringen in overeenstemming met de geldende regelgeving
• Luchtdichte afwerking: gebruik brandveilige afdichtingen voor doorvoeringen door muren, vloeren en plafonds, inclusief folies, kokers en montagesystemen.
• Onderhoud en inspectie: controleer periodiek de werking van kleppen, rookdetectoren en ventilatiecomponenten. Onderhoudsintervallen worden vaak wettelijk vastgelegd. Controleer ook de toestand van de doorvoeringen, brand- en rookdeuren.
• Integratie met ventilatie: combineer brandveiligheid met het ontwerp van balansventilatie of vraaggestuurde ventilatie, zodat luchtdichtheid én binnenluchtkwaliteit behouden blijven.

Luchtdicht en veilig? Alleen bij goed ontwerp

De gedachte dat luchtdichte gebouwen bij brand per definitie gevaarlijk zijn, is achterhaald. In realiteit biedt luchtdicht bouwen juist voordelen voor brandveiligheid:

• Minder ongecontroleerde luchttoevoer betekent minder zuurstof voor brandhaarden.
• Goed afgesloten constructies beperken de verspreiding van rook en hitte.
• De combinatie van luchtdichtheid en slimme ventilatie maakt het mogelijk rookstromen te sturen in geval van brand.

Het is wel cruciaal dat al in de ontwerpfase wordt nagedacht over de interactie tussen ventilatie, brandveiligheid en luchtdichtheid. Een gefragmenteerde aanpak kan leiden tot conflicten tussen energieprestaties en veiligheid — integrale engineering voorkomt dit.

Conclusie

Een goed geïsoleerd en luchtdicht gebouw hoeft geen risico te vormen bij brand — mits brandveiligheid geen bijzaak is, maar een essentieel onderdeel van het ontwerp. Met slimme compartimentering, betrouwbare brand- en rookafvoercomponenten, centrale aansturing en regelmatige inspectie kan een luchtdicht gebouw veilig ademen, ook in noodsituaties.

Auteur: Ludo Vanroy

met dank aan Olivier Schittecatte (TROX)